go here for English version

tekst van Roos Gortzak bij de uitreiking van de Cobra Kunstprijs Amstelveen 12_11_2024

Beste Sylvie en Hewald,

Beste aanwezigen bij deze uitreiking van de Cobra Kunstprijs 2024,

Aan mij de eer om hier een paar woorden namens de juryleden Sjarel Ex, Melchior Jaspers en mijzelf te spreken, die unaniem kozen om de Cobra Kunstprijs 2024 aan Sylvie Zijlmans en Hewald Jongenelis uit te reiken.

Toen ik hier vanochtend de draaideur bij de ingang van het Cobra Museum instapte, draaide er al een banaan mee. Van binnen naar buiten en weer naar binnen. Ik keek nog eens goed. Was deze banaan hier per ongeluk beland, of had iemand hem hier neer gelegd? Ik kon er wel om lachen, en helemaal in de context van jullie werk, Sylvie en Hewald, waarbij de scheidslijn tussen toeval en enscenering, tussen iets dat gewoon gebeurt in het alledaagse leven en iets dat bewust in scène wordt gezet vaak op een speelse manier actief wordt opgezocht. Misschien ligt de banaan er nog wel te draaien, op de grens tussen binnen en buiten.

En over dat binnen en buiten gaat het op verschillende niveaus in jullie werk. Niet alleen letterlijk, maar ook figuurlijk: wie mag er mee doen, wie wordt er buitengesloten? Tot op zekere hoogte hebben wij, de drie juryleden, het hier ook over gehad tijdens de vergaderingen die leidden tot jullie als winnaar. Wie verdient er nu de Cobra Kunstprijs, anno 2024? En wie zit er aan tafel om dat te beslissen? Wij hebben de ontwikkelingen binnen de internationale hedendaagse kunst met elkaar besproken om te zien welke kwaliteiten van de Cobra-groep we deze keer wilden uitlichten. Het interdisciplinaire, collectieve en speelse werden de kwaliteiten die we bij de beoordeling voor de Cobra Kunstprijs 2024 meewogen. Maar terug naar het binnen en buiten in jullie werk.

Neem de twee videoregistraties die in de tentoonstelling hier te zien zijn. ‘Look In Look Out Inside’ en ‘Look In Look Out Outside’ laten een performance vanuit verschillende perspectieven zien, eerst van binnen en dan van buiten. Jullie vroegen de bewoners van een prachtig gebouw in Amsterdam mee te doen aan een script dat jullie hadden bedacht, waarbij onder andere geluid wordt gemaakt, muziek wordt gespeeld, wordt gezongen en steeds weer een emmer water uit het raam worden leeggegooid. Als buitenstaander die deze performance achteraf bekijkt, weet je niet precies wat de instructies waren, maar probeer je die wel te ontrafelen. Wat vooral opvalt is het plezier en de overgave waarmee iedereen meedoet aan het uitvoeren van de instructies. En de hoop die dat gezamenlijke maken geeft, broodnodig in een maatschappij waarin de polarisatie alsmaar toeneemt. Dat gevoel van hoop, van optimisme, ontstaat niet alleen bij de deelnemers en toeschouwers die er toen waren, maar ook bij ons, de kijkers, achteraf.


Of neem de film ‘They Live in Us’, die jullie hier ook tonen en maakten in samenwerking met het ziekenhuispersoneel en de patiënten van het Kings County Hospital.  Bernke Klein Zandvoort eindigt haar prachtige tekst over dit werk met:
“En dat herkenbare is belangrijk. Want de keuze van Zijlmans en Jongenelis om de teksten los te weken van de personen en het persoonlijke, en ze herhalend door te geven aan verschillende vertellers, zorgt ervoor dat de zinnen als het ware zonder werkelijke eigenaar door de ruimtes zweven. Dat geeft de teksten iets afstandelijks, wat juist maakt dat de zinnen toegeëigend kunnen worden door de kijker. Hoe vaak was je zelf onterecht bang dat iemand je volgde? Hoe vaak heb je de gedachte toegelaten dat je je eigen gezicht niet meer herkende? Je afgevraagd of je gedachten wel allemaal van jou zijn?
De meeste mensen zullen hun hele leven buiten de muren van het ziekenhuis blijven. Anderen kijken van binnen die muren naar buiten. Hoe poreus zijn de grenzen die deze verdeling maken?”


De jury is zeer onder de indruk van de manieren waarop jullie er met je kunst in slagen de empathie voor een ander te vergroten, mensen bij elkaar te brengen, stemmen te laten horen die anders mogelijk niet gehoord worden, podia te verschaffen om te ervaren wat je met elkaar deelt in plaats van hoe je van de ander verschilt. Jullie werk geeft hoop, vertrouwen in dat je met elkaar bergen kunt verzetten (om ‘When Faith Moves Mountains’ aan te halen, een werk van Francis Alÿs, waarin vele mensen er gezamenlijk in zijn geslaagd een zandberg een heel klein beetje op te schuiven). En al lijken zulke acties misschien zinloos, het tegendeel is waar.


Juist die volstrekt vervreemdende zinloosheid van wat er gebeurt, is wat het zo mooi maakt. Een metafoor voor hoe mensen zich kunnen laten leiden om samen iets tot stand te brengen. In een verbazingwekkende wisseling van perspectief.

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is Roos_Gortzak_COBRA_banaan_IMG_2244-scaled.jpg

Roos Gortzak bij de ingang van Museum Cobra Amstelveen